Selecciona una palabra y presiona la tecla d para obtener su definición.


ArribaAbajoII. Bula inédita de Urbano II (25 abril 1093)

Biblioteca Nacional; cód. Dd., 138; fol. 8 r. -9 r.

Urbanus episcopus, servus servorum Dei, dilectis in Christo fratribus Archiepiscopis, Episcopis, Abbatibus, principibus, clero et populo universo, per Hispaniam et Narbonensem provinciam constitutis, salutem et apostolicam benedictionem.

Ex ipsius Redemptoris nostri Jesu Christi Domini constitutione sancitum est ut Romana Ecclesia, in Petri apostoli fide et confessione fundata, universis per orbem terrarum debeat ecclesiis providere. Petro namque [a] Domino dictum est: Rogavi pro te ut non deficiat fides tua; et tu aliquando conversus confirma fratres tuos. Petro dictum est: Pasce oves weas. Hanc autem sanctam Romanam Ecclesiam, hoc membrorum fidelium caput, antiquus hostis invidia impugnare non cessat; qu[i]a videlicet, vitiato   —98→   capite, facilius membra cetera corrumpuntur. Sed evacuari non potest diabolicis astutiis promissionis46divinae soliditas, qua super Petrum fundata Ecclesia confirmata est; quia portae inferni non praevalebunt adversus eam. Nostris tamen temporibus, divinae permissionis iudicio eamdem sanctam Romanam Ecclesiam tanta impiorum persequutio conturbavit, ut nec a suis filiis qui longe sunt sine vehementi discrimine visitari, nec suos ipsa filios valeat visitare. Quia igitur ex nostro ad vos latere quemquam nunc temporis facile destinare non possum[us], vices nostras karissimo fratri Bernardo, toletano commisimus, in partem eum nostrae sollicitudinis adsciscentes. Habetis itaque propiciante Domino penes vos ad quem, siqua vobis inciderint gravia referetis; cuiusque consilio et hortatu quae ad salutem vestram pertinent peragetis. Ergo vice nostra, ut nostro Apostolorumque in partibus vestris vicario humiliter obedite; ipsius enim intererit vestris in partibus, vice nostrae auctoritatis concilia celebrare, et salvo Romanae Ecclesiae iure quae disponenda fuerint secundum canonicam disciplinam, Domino adiuvante disponere. Obedientes vos monitis nostris misericordia divina custodiat et ab omnibus peccatis absolvat.

Data apud coenobium Terrae maioris, VII kalendas Maii.

Nuestro sabio Correspondiente el Dr. Ewald, en su Reise nach Spanien47, dió noticia de tan importante documento:

«Dd. 138. chart. fol. saec. XVII. enthält Concilien und Urkunden, darunter:

Fol. 8. Urban II (1096) Apr. 25. Episcopis et universo clero et populo per Hispaniam et Narbonensem provinciam nuntiat, Bernardo Toletano archiepiscopo legationem Hispanicam se dedisse. -Ex ipsis redemptoris. Apud cenobium terre Maioris48 VII. kal. Mai.»



No sé de dónde sacó el Dr. Ewald que el monasterio de Tierra Mayor estaba situado cerca de Burdeos. La Gallia christiana 49   —99→   no lo nombra; y mucho me temo haya ahí distracción que confunda aquel monasterio con el de la Seauve majeure (Silvae majoris.) Vacila, por lo tanto, la razón de afirmar que la bula fuese redactada en 1096. Y no sólo vacila, mas ni resiste al diploma de Alfonso VI, que cité50, fechado á 13 de Febrero de 1095, y D. Bernardo suscribió, titulándose romane ecclesie legatus. En atención á este diploma, la bula del 25 de Abril, cuyo año buscamos, no puede subir más acá del 1094.

No es anterior al de 1090; porque pasado el mes de Julio de 1089, escribió Urbano II51 al arzobispo de Toledo: «Ricardo enim legationem quam hactenus habuit, denegavimus; nec alii cuipiam vestrarum partium legationem iniunximus... De ceteris, et quae Hispaniarum regnis per nos disponenda provideris, et cui potissimum committenda Sedis apostolicae legatio videatur, tuis nos nunciis et apicibus informabis.»

Tampoco es del año 1090; porque á 8 de Enero ya era Legado Reinerio52; y siguió con este cargo, por lo menos, hasta el año siguiente.

Expidióse, en fin, el mismo año, mes y día que la inscrita al obispo de Tarragona53, en cuya cláusula final se lee: «Memineris tamen ita te Archiepiscopum institutum, ut tam tu quam aniversae provinciae Tarraconensis episcopi Toletano tamquam Primati debeatis esse subiecti. Sic enim a nobis in Toletanae ecclesiae privilegio constitutum est, quod nos omnino ratum volumus permanere. Nunc autem multo amplius, quoniam ei nostrae sollicitudinis vices in Hispania universa et in Narbonensi provincia ministrandas iniunximus. Datum VII kalendas Maii.» Esta misma bula comienza recordando la del 1.º de Julio 109154: «Novit dilectio tua, frater in Christo venerabilis, quo tenore, qua conditione palleum tibi privilegiumque concesserimus.» Hace cargos á D. Berenguer, injustificables si fuesen del año 1092, á 25   —100→   de Abril: «quomodo nobis et tu in fide sua et comprovinciales primates per scriptum promiseritis vos in restitutionem Terraconensis ecclesiae omnimodis institutos; nunc autem frequenti fama audimus vestram illam industriam, vestrum studium, iam cessare et Terraconensis restitutionem iam pene deficere.»

Otra razón ocurre, no menos perentoria. Jaffé, suponiendo del año 1092 la carta dirigida á D. Berenguer, se ha visto obligado á fecharla en Anagni, ciudad de los Estados pontificios, cuya situación no se compadece con la simultánea estación del Papa en el mismo día dentro del monasterio de Tierra Mayor. Resta escoger entre los años 1093 y 1094. Este nos lleva á Roma, como lugar de la data55; luego fué aquel. Y, en efecto, Urbano II, á 20 de Abril de 1093, firmaba una de sus bulas en el monte Gargano56; y nada se opone á poder estimar que cinco días más tarde hubiese pisado los umbrales del monasterio de Tierra Mayor en la archidiócesis de Benevento57. La antigüedad y posición geográfica de esta célebre abadía benedictina, se ven claramente significadas por una bula (Jaffé, 4702), que Pascual II emitió desde Benevento el día 13 de Febrero de 1113.

En 1096, siendo Legado apostólico, acompañó D. Bernardo á Urbano II, asistiendo, como es sabido58, á la consagración de la iglesia de Saint-Sernín de Tolosa (24 Mayo), y á la celebración del concilio de Nimes (6-12 Julio); y ya le hemos visto59 revestido de aquella amplísima dignidad, presidiendo en los concilios de Gerona (12 Diciembre, 1097) y de Vich (8 Mayo, 1098).

Ni dejó de intervenir á la sazón, ejerciendo las veces el romano Pontífice, en el auge de las iglesias de Barbastro y Oviedo. Conocida es la bula de Urbano II, que publicó el sabio premonstratense D. Jaime Pascual, tomándola del archivo de la ex-catedral   —101→   de Roda60. Ya dirigida á San Odón, obispo de Urgel (1095-1122) en favor de Poncio, obispo de Roda (1097-1103) y á buena cuenta, fechada como estuvo en el palacio de Letrán á 3 de Mayo61, debe atribuirse al año 109862.

Urbanus episcopus, servus servorum Dei, dilecto venerabili fratri O. Urgellensi episcopo salutem et apostolicam benedictionem.

Juxta sacrorum canonum instituta magnis deberes redargutionibus subjacere, qui, cum nullo metropolitano jure fungaris, vicini a nobis opiscopi subjectionem vel obedientiam temere requisisti. Nos autem fraternitati tuae, praesentium litterarum auctoritate, praecipimus, ut eidem, Rotensi videlicet episcopo, quod jam XXX seu XL annis ipso vel predecessores ejus tenuisse noscuntur63quiete tenere permittas, donec causa vestra vicarii nostri B. Toletani archiepiscopi et aliorum episcoperum judicio, praesente carissimo nostro filio Petro rege Aragonensium finiatur. Vale. [Dat. Laterani, V nonas Maji.]



A su vez el Rey había dirigido al Papa la súplica64, por donde consta la parte que tomó D. Bernardo en la dilatación y fomento de la Cristiandad, orillas del Cinca y del Alcanadre:

«Cum igitur, sicut dixi, tam pater meus65quam ego regnum nostrum sub jure moderaminis et tuitionis vestrae posuerimus, precor obnixe elementiam vestram ut episcopatum illum in quo est Rota, qui longe jam tempore angustis terminis ob Sarracenorum oecupationes conclusus est, secundum metas illas quibus cum undique Raimundus Dalmacii episcopus et alii successores tenuerunt, teneat et possideat per vestrae auctoritatis corroborationem tam iste domnus Poncius episcopus, qui modo praeest, gratias Deo, canonice ordinatus, quam alii successores ejus in perpetuum, cum his etiam omnibus quae de terra paganorum ibi addimus. In primis Barbastram cum   —102→   terminis suis, Alchezar, Montionem, Calameram, Almanara, unumquodque horum cum terminis suis, et quicquid deinceps intra metas huius episcopatus tam nos quani alii Principes vel jam cepimus vel in futurum per Dei auxilium ceperimus, prout melius tractare potero cum consilio praedicti domni abbatis Tomeriensis atque etiam domni archiepiscopi Toletani Legati vestri.»



Otras memorias, altamente estimables, nos quedan de lo que actuó D. Bernardo, como Legado apostólico, en favor de la diócesis de Barbastro66. Por lo que toca á la Ovetense, básteme citar su decreto67:

«Quoniam hominum memoria non valent diu teneri rerum labentium causae, nisi doctorum providentia scripto fuerint traditae; monet me, Bernardum Toletanae sedis archiepiscopum sanctaeque Romanae Ecclesiae legatum totiusque Hispaniae primatem, ipsa veritatis ratio fideli tradere stilo exquisitionem super diocesim Asturiarum sanctae Julianae68inter Ovetensem ecclesiam et Burgensem a me factam, mihi a domino Papa bonae memoriae69Urbano, volantate gloriosi Hispaniae Principis Adefonsi, impositam.

Noscat igitur universalis fidelium Ecclesia coram praedicto Papa super praedicta diocesi, me proesente in Romana curia70, a Martino Ovetensi episcopo, Burgensi pontifice Garcia adsistente, acta fuisse querimonia; cui tandem querimoniae venerandus vir Apostolicus ducens esse dignum finem imponere, imposita mihi obedientia praecepit exquirere a majoribus natu praefatao patriae, cui illarum sedium tempore prisco jam dicta dioecesis cesserat jure legitimo; et cui concessiaset justitiae ratio, illi a me traderetur possidenda perpetuo.

Huic autem rei mihi impositae boni testimonii viri praesentes fuere Aloregis Adefonsi grammaticus et Pelagius Bodam ejus71 notarius. Ex Jacobensi vero ecclesia abbas Oderius et Joannes Roderici archidiaconus. Ex ecclesia Ovetensi Petrus Annai et Petrus Menendi archidiaconi.

Regressus itaque Roma, a Romano Pontifice hoc accepto negotio, saepe fatae dioecesis partes adii regis Adefonsi consilio, cuius in finibus ecclesiam   —103→   sancti Martini de Mascuorres72 dedicavi73, quo74 ad indagandam hujus rei notitiam utriusque ordinis illius terrae majores natu conveni; a quibus, semota falsitate, diligenti inquisitione accepi ipsam terram propriam esse dioccesim Sedis Ovetensis ab ipsa fundatione ecclesiae sancti Salvatoris. Adepta igitur hujus veritatis indagine, dioecesim, quam suain esse didiceram, Martinum Ovetensem pontificem jussi obtinendam intrare; quod equidem intendens implere, commune debitam solvit naturae75. Ad haec, Pelagio episcopo ejus suecessori, plerisque conciliis conquerenti, eadem lege et Martino praesuli, eamdem diocesim possidendam ingredi praecepi.

Siquis autem huic justae exquisitionis obviaverit scripto, Dei omnipotentis et domini Papae Urbani et nostri anathematis subjaceat gladio.»



Este decreto, que Risco salvó del olvido76, se relaciona con varias bulas de Urbano II, mencionadas por la España Sagrada77, mas no por Jaffé. Dos yacen completamente inéditas en el archivo de la catedral de Burgos78.

FIDEL FITA.

Madrid, 13 Junio, 1884.