«Señor.

La cedula de V. Mg. de postrero de Junio de seiscientos y cinquenta y dos, en que manda embiemos la ereccion de esta Iglesia y demarcacion de todas las Iglesias, Curatos y Doctrinas de este obispado, recevimos y se ha sacado un tanto de ella de uno de los libros de Cavildo, donde está copiada, y la remitimos con esta para que V. Mg. mande lo que fuere servido. La demarcacion se ha comensado á hacer, y por ser tan dilatados los partidos de este obispado, y no aver dado el tiempo lugar por las muchas aguas y enfermedades que ha avido, no se a podido ajustar con puntualidad   —23→   y segun V. Mg. lo manda por su Real Cedula, remittiráse en la primera ocasion que uviere de aviso. Guarde Dios á V. M. como es menester para la christiandad. Cartagena y Abril 20 de 1653.

Lic.do Antonio Fernandez de Quiros.- D.or Don Francisco de Ribero.- M.º D. Joseph Hidalgo de Soto.-D.or Don Mathias Suarez de Merlo.

Por acuerdo del Venerable Dean y Cavildo: Joan de Villamor Angulo, Secretario.»

Hyeronimus de Loaysa Dei et apostolicę sedis gratia, electus confirmatus episcopus Carthaginensis in Indiis maris oceani, ad presens in partibus Hispanię residens, Universis et singulis Christi fidelibus ubique terrarum, pręsertim in dictis Indiis, degentibus, ad quos presentes Literę pervenerint salutem in Domino, et pręsentibus fidem indubiam adhibere.

Noveritis quod nuper fœlicis recordationis Sanctissimus in Christo Pater et dominus noster, Dominus Clemens divina providentia Papa septimus, oppidum de Carthagena nuncupatum in Provincia de Cartagena consistens, civitatis titulo insignivit et decoravit, ac illud in civitatem quę Carthagena nuncupatur, et in eo unam Cathedralem Ecclesiam sub invocatione pro uno Episcopo Cartaginensi nuncupando, qui illi pręesset, ac illius structuras et ędificia construi procuraret et faceret², necnon in ea ac civitate prędicta et eidem Ecclesię assignanda dioecesi³ verbum Dei prędicaret, ac Dignitates, Canonicatus, et Prebendas aliaque beneficia ecclesiastica cum cura et sine cura erigeret et   —24→   institueret, et alia spiritualia conferret et seminaret, prout divini cultus augmento et ipsorum incolarum animarum saluti expedire cognosceret, ad instantiam et petitionem serenissimi et invictissimi D. Domini Caroli Imperatoris ac Hispaniarum Regis catholici, ad laudem et gloriam illius, cuius est terra et plenitudo eius ac universi qui habitant in ea⁴, totiusque coelestis curię iubilationem et fidei catholicę exaltationem, incolarum et habitatorum predictorum salutem, Apostolica Authoritate erexit perpetuo ac instituit. Ac postmodum idem Dominus Clemens, volens eidem Ecclesię Carthaginensi, ne longę vacationis exponeretur incommodis, de pastore providere, bonę memorię Thomam Ordinis predicatorum in episcopum eiusdem Ecclesię et pastorem pręfecit; prout hęc et alia in eiusdem Domini Clementis Literis (quę in presentibus pro expressis et insertis habere volumus) [plenius continetur]. Demum vero sanctissimus in Christo Pater Dominus noster, Dominus Paulus divina providentia Papa tertius, volens eidem Ecclesię per obitum eiusdem Thomę, extra curiam Romanam defuncti, Pastore carenti, de Pastore providere, me licet immeritum ecclesię prędictę, ad pręsentationem pręfati Domini Imperatoris et Regis, ipsius ecclesię Patroni, in Episcopum pręfecit et Pastorem, curam et administrationem ipsius Ecclesię in spiritualibus et temporalibus nobis plenariè committendo, prout in ipsius Domini nostre Papę Literis sub plumbo, et in forma, et secundum stilum Romanę curię expeditis⁵, nobis pro parte ipsius domini Imperatoris et Regis coràm Notario publico, et testibus infra scriptis pręsentatis, et per nos visis, et non vitiatis nec suspectis repertis, et debita cura reverentia admissis, receptis, plenius continetur. Quarum tenor sequitur et est talis.

Paulus Episcopus, servus servorum Dei, Dilecto filio Hyeronimo de Loaisa electo Carthaginensi salutem et apostolicam benedictionem.

Apostolatus officium meritis licet imparibus nobis ex alto commisum, quo ecclesiarum regimini divina dispensatione pręsidemus, utiliter exequi, eò adiuvante Domino, cupientes, soliciti   —25→   corde reddimur et solertes, ut, cum de Ecclesiarum ipsarum regiminibus agitur committendis, tales eis in Pastores pręficere studeamus qui populum suę curę creditum sciant non solum doctrina verbi sed etiam exemplo boni operis informare, commissasque sibi ecclesias in statu pacifico vellent et valeant, authore Domino, salubriter regere et solicitè gubernare. Sane Ecclesia Carthaginensis Provintię, de Carthagena nuncupatę in Indiis consistentis, quę de iure patronatus charissimi in Christo filii nostri Caroli Romanorum Imperatoris semper Augusti, qui etiam Castellę et Legionis Rex existit, ex privilegio apostolico cui non est hactenus derogatum, fore dignoscitur, et cui bonę memorię Thomas Episcopus Carthaginensis dum viveret pręsidebat, per obitum eiusdem Thomę, qui extra⁶ Romanam Curiam debitum naturę persolvit, Pastoris solatio destituta; Nos vacatione⁷ huiusmodi, fidedignis relationibus intellecta, ad provisionem eiusdem Ecclesię celerem et foelicem ne ecclesia ipsa longę vacationis exponatur incommodis, paternis et solicitis studiis intendentes, post deliberationem quam de pręficiendo ipsi ecclesię, cuius mensę⁸ episcopali pro eius dote, in ipsius Ecclesię primęva erectione apostolica authoritate facta, redditus annui ducentorum ducatorum auri per ipsum Carolum Imperatorem et Regem ex redditibus annuis ad eum in dicta provintia spectantibus assignandi, donec fructus ipsius mensę ad similem valorem annuatim ascendant, eadem authoritate apostolica aplicati et appropiati fuerint, personam utilem et etiam fructuosam cum fratribus nostris habuimus diligentem, demum ad te, ordinis fratrum prędicatorum professorem, in presbyteratus ordine constitutum, de nobili genere ex utroque parente procreatum, quem pręfatus Carolus Imperator et rex nobis ad hoc per suas literas pręsentavit, ac cui apud Nos de líterarum scientia, vitę munditia, honestate morum, spiritualium providentia et temporalium circunspectione aliisque multiplicum virtutum donis fide digna perhibentur testimonia, direximus oculos nostrę⁹ mentis; quibus omnibus debita meditatione   —26→   pensatis, de persona tua, nobis et fratribus ipsis ob tuorum exigentiam meritorum accepta, pręfęte Ecclesię de fratrum¹⁰ eorumdem consilio¹¹ authoritate prędicta providemus, teque illi in episcopum pręficimus et Pastorem, curam et ad ministrationem¹² ipsius Ecclesię tibi in spiritualibus et temporalibus plenarie committendo in illo qui dat gratiam et largitur pręmia; confidentes quod, dirigente Domino actus tuos, pręfata Ecclesia sub tuo foelici regimine regetur utiliter et prospere dirigetur ac gratia in eisdem spiritualibus et temporalibus suscipiet incrementa. Jugum igitur Domini tuis impositum humeris prompta devotione suscipiens, curam et administrationem prędictam sic exercere studeas solicite, foeliciter, fideliter et prudenter, quod Ecclesia ipsa gubernatori provido et fructuoso administratori gaudeat se commissam; tuque pręter ętęrne retributionis¹³ premium, nostram et apostolicę sedis benedictionem et gratiam exinde uberius consequi merearis. Datum Romę, apud sanctum Petrum, anno incarnationis dominicę millesimo quingentesimo trigesimo septimo, nonis Decembris, pontificatus nostri anno quarto.- P. de Villarroel.

Post quarum quidem Literarum apostolicarum pręsentatarum nobis [admissionem] et receptionem per nos, ut pręmittitur, facias, ex parte pręlibati Domini Imperatoris et Regis fuimus requisiti quatenus ad executionem earumdem Literarum procedere ac Dignitates, Canonicatus et Prebendas ac alia beneficia eclesiastica et officia in dicta nostra Ecclesia et dioecesi erigere et instituere ac alia facere dignaremur, quę in eisdem Literis continebant[ur].

Nos igitur Hyeronimus, Episcopus Carthaginensis pręfatus, attendentes requisitionem huiusmodi fore iustam et rationi congruam, volentesque mandatum apostolicum exsequi, ut tenemur; quia pręfatus quondam Thomas Episcopus prędecessor noster, morte pręventus, erectionem et institutionem dignitatuum, Canonicatuum   —27→   et Prębendarum aliorumque beneficiorum facere non potuit, ad gloriam et honorem Omnipotentis Dei et Beatę Marię Virginis matris eius, erectionem et institutionem infra scriptam fecimus et instituimos de Dignitatibus, Canonicatibus et Prebendis ac beneficiis et officiis infra scriptis.

Decanatum, quòd dignitas prima post pontificalem in eadem Ecclesia existat pro uno Decano, qui curet et provideat quod officium divinum et omnia alia quę ad cultum divinum pertinent, tam in choro quam in altari quam etiam in processionibus in Ecclesia et extra in Capitulo et ubicumque conventus Ecclesię seu Capituli ad illud exolvendum congregabuntur, cum silentio et qua decet honestate ac modestate¹⁴ rite et recte perficientur; ad quem etiam pertinebit his quibus a choro ex causa discedere convenit, expressa causa et non alias licentiam concedere.

Archidiaconatum eiusdem Civitatis, ad quem Clericorum ordinandorum examinatio pręlato solemniter celebrante, ministratio Civitatis et dioecesis sibi a pręlato iniungatur; Visitatio et alia quę de iure communi competunt exercere pertinebit; qui altero tamen iurium, vel in Theologia ad minus, Baccalarius existat, et in Universitate graduatus.

Cantorianum, ad quem nullus possit pręsentari nisi in musica, saltem in cantu plano, doctus et peritus existat; cuius in facistorio cantare, docere, et quę ad cantum pertinent et expectant ordinare, corrigere et emendare in choro et ubicumque, per se et non per alium, officium erit.

Scholastrianum, ad quem etiam nullus nisi in altero¹⁵ iurium aut in artibus in aliqua Universitate generali graduatus existat pręsentetur; qui grammaticam clericos et ecclesię servitores ac omnes dioecesanos audire volentes per se vel per alios docere tenebitur.

Thesaurianum, ad quem Ecclesiam claudere et aperire, campanas pulsare, facere omnia utensilia Ecclesię, custodire lampades et luminaria, curare de intenso, luminibus, pane et vino, et reliquis   —28→   ad celebrandum necessariis, et reditibus fabricę ecclesię exponendis ad votum capituli, providere spectabil.

Necnon decem canonicatus, et Prebendas quas a dictis dignitatibus omnino separatas esse decernimus, ne unquam una simul cum dignitate aliqua obtineri posse ordinamus; ad quos etiam canonicatus, et Prebendas nullus pręsentari possit, nisi ad sacrum presbyteratus ordinem iam sit promotus; ad quos quidem canonicos quotidie pręterquam in primę et secundę dignitates festivitatibus Prelatus, vel eo impedito aliqua ex dignitatibus celebraverit, Missam celebrare spectabit.

Instituimos etiam sex integras totidemque dimidias portiones; et qui ad dictas integras portiones pręsentandi fuerint, ad sacrum diaconatos ordinem sint promoti; in quo quidem ordine teneantur in altari quotidie deservire, necnon passiones decantare; qui vero ad dimidias, ad sacrum subdiaconatus ordinetn sint promoti, et epistolas ad altare, et in choro Prophetias, Lamentaciones et Lectiones teneantur decantare.

Volumus insuper, et statuimus quod ad dignitates, canonicatus et Prebendas, Portiones integras et dimidias supradictas, vel aliquod aliud beneficium totius nostrę dioecesis nullus presentari valeat, qui cuiusvis ordinis pręuilegiis aut oficii ocasione a iurisdictione nostra ordinaria sit exemptus; et si fortè contigerit exemptum aliquem pręsentari, vel institui, talis pręsentatio vel institutio sit ipso iure nulla.

Ac duos Rectores qui exerceant in dicta Cathedrali Ecclesia officium recte, et rito missas celebrando, confessiones audiendo, aliaque sacramenta cauce et solicite ministrando; qui ad nutum vel voluntatem nostram, et pro tempore exsistentes, ipsi eligi et moveri, et si opus fuerit plures augeri possint.

Sex Acolytos, qui Acolytatus officium in altaris ininistratione quotidie per ordinem exercebunt.

Capellanos insuper sex, quorum quilibet tam¹⁶ in nocturnis quam in diurnis horis, ac etiam Missarum solemnitatibus ambonem seu facistorium in choro personaliter interesse, et quolibet   —29→   mense missas Viginti, nisi infirmitate, vel aliquo iusto impedimento fuerint impediti, celebrare teneantur.

Presentationem autem personarum idonearum ad dignitates, canonicatus, et Prebendas, Portiones integras, ac dimidias, aliasque dignitates, canonicatus, et prębendas, ac similes portiones prędictas futuras in dicta postra Ecclesia Cathedrali creandas pręfatis Catholicis Hispaniarum Regibus, ac eorum successoribus, prout de iure eis competit, apostolica authoritate reservamus.

Acolytorum ac capellanorum prędictorum electionem, seu provisiones, ad nos et successores nostros una cum nostro Capitulo pertinere discernimus. Volumus autem quod dicti capellani, qui pro tempore fuerint eligendi non sint familiares episcopi, neque alicuius personę dicti Capituli, peque fuerint tempore vacationis.

Officium vero sacristę qui ea, quę ad officium Thesaurarii spectant, ipso pręsente, et de eius commissione et in eius absentia, ad votum Capituli exercere tenebit.

Officium organiste, qui organa in diebus festivis, et aliis temporibus ad votum Pręlati, vel capituli pulsare teneatur.

Officium Perticarii cuius in processionibus ordinari Pręlato, Presbytero, diacono, subdiacono et reliquis altari ministrantibus de choro ad sacristias vel altare, vel de altari ad sacristiam in chorum euntibus, et redeuntibus ante ire officium erit.

Officium Economi, seu Procuratoris fabricę et Hospitalis, qui Architectoribus, necuon fabris lignariis et aliis ofiicialibus, edificandis Ecclesiis operam dantibus, pręerit, quique per se, vel per alios, redditus et proventus annuos et quęcumque emolumenta et o[b]ventiones, ad dictam fabricam et Hospitalem quovis modo pertinentes, colligere et expendere habebit, redditurus annuatim rationem de receptis, et consumptis, episcopo et capitulo, vel officialibus ab eisdem ad hoc specialiter deputatis, necnon ad eorum nutum eligendis et removendis, pręstita prius per eum idonea satis ante quam ad ministrationem admittatur.

Officium Canicularii, qui canes eb ecclesia eiicit, et in omnibus sabbatis et in quibusque festorum vigilias habentium vigiliis, et alias ubi et quando per Thesaurarium sibi fuerit iniunctum, ecclesiam purgabit.

Officium vero cancellarii, sive Notarii Ecclesie et capituli, qui   —30→   quoscumque contractus, inter ecclesiam, episcopum, et capitulum, et quoscumque alios in protocolo et notis suis recipere actus capitulares, scribere donationes, possessiones, census¹⁷, feuda, pręcaria per eosdem episcopum, capitulum, et ecclesiam, vel eisdem factas, vel in posterum faciendas annotet et scribat, et instrumenta custodiat, partes reddituum beneficiatis distribuat, necnon rationes reddat et recipiat; de quibus omnibus, videlicet, quinque dignitatibus, decem canonicatibus, sex integris, et totidem dimidiis portionibus, et sex capellanis, et sex Acolytis, et ofiicijs predictis, quia de pręsenti fructus, redditus, et proventus decimarum non suppetunt, Thesaurariam ex dignitatibus, quinque vero canonicatus, et omnes integras et dimidias portiones ad pręsens in dicta erectione volumus suspendere. Quod si pręfatis quatuor dignitatibus, et quinque canonicatibus redditus quartę partis decimarum ad pręsens (duod non credimus) non suppetant, quod defuerit inter eos dividatur, secundum valorem prebendarum, et non numerum personarum; suspensi vero expectabunt, donec ad maiorem quantitatem fructus pervenerint, restituendi ad prebendas pręfatas per nos, et successores nostros, ordinem nobis considerando ad potiorem nostrę Ecclesię utilitatem; ita tamen ut cum, Deo duce, ad pinguiorem fortunam fructus et redditus prędictę Ecclesię pervenerint, quam primum ad dotem Thesaurarię suspensę desuper applicatam de super excrescentibus fructibus actum fuerit, Thesaurariam eandem ex nunc erectam et creatam esse decernimus absque alia nova creatione et erectione, personę per eamdem Catholicam Maiestatem nominandę conferendam; et consequenter, dum fructus redditus et proventus uberius augmentationem receperint, dictorum canonicorum numerus usque ad denarium numerum successive augeatur; quo expleto, tuno omnes integrę et dimidię portiones succesive admittantur, et demum redditibus super excrescentibus, sex Acolytatus pro sex clericulis, qui in quatuor minoribus sint constituti, et Acolytorum officium in altaris ministerio exerceant, et sex capellanię simplices pro sex prędictis capellanis   —31→   similiter provideantur; postmodum officium Organistę, et Perticarij, et Economi, notarii, canicularii prędictorum dicto numero succesive iuxta ordinem literaliter premissum absque aliquo intervallo augeatur. Et quia, secundum Apostolum¹⁸ qui altari servit, de altari vivere debet, omnibus et singulis dignitatibus, personis, et canonicis prebendatis, et integris et dimidiis portionibus, capellanis, clericulis seu Acolytis, ceterisque oficijs, et horum officialibus iuxta numerum supra dictum expressis, omnes et singulos fructus, redditus, et proventus, tam ex Regia donatione, quam ex iure decimarum, aut alias quovis modo ad eos in pręsenti, vel in futurum pertinentes, videlicet ordine literario, Decano, Archidiacono, Cantori, Scolastico, Thesaurario, et omnibus Canonicis, necnon Portionibus, et dimidiis, et etiam Rectoribus, et omnibus supra notatis et nominatis, modo sequenti.

Decano centum et quinquaginta libras, pesos in aliis partibus vulgariter nuncupatas; quarum librarum quęlibet castellanum aureum, quadrigentos octoginta et quinque marapetinos monetę Hispanię constituentem, [continet].

Archidiacono centum et triginta valoris eisdem pesos, seu castellanos; et cuilibet ex dignitatibus totidem; et cuilibet ex canonicis centum; portionariorum cuilibet septuaginta; dimidiis triginta quinque; capellanorum cuilibet viginti; Acolytis singulis duodecim; organistę sexdecim; et Notario totidem; economo verò quinquaginta; caniculario cuidam duodecim libras, aureos¹⁹ similes totidem castellanos et marapetinos constituentes, ex nunc prout ex tunc ordine literario pro ut exprimitur servato, cum fructus redditus et proventus superexcreverint, applicamus et assignamus.

Et²⁰ quia ut dictum est, propter officium datur beneficium, volumus et in virtute sanctę obedientię districte pręcipiendo mandamus quod prędicta stipendia sint quotidianę distributionis asignatę, distributa quotidie interessentibus singulis horis nocturnis, pariterque diurnis, et exercitiis dictorum officiorum ita   —32→   quod a decano usque ad acolytum inclusive, is qui alicui horarum non interfuerit in choro, stipendio, sive illius horę distributione careat; et officialis qui sui officii exercitio, vel exsecutioni, deerit multetur similiter, singulis vicibus, pro rata salarii. Tales vero distributiones quibus absentes privantur, accrescant interessentibus.

Item volumus et eadem authoritate ordinamus ut omnes et singulę dignitates, canonici, et Portionarii nostrę ecclesię cathedralis teneantur residere, et servire in dicta ecclesia nostra per octo menses continuos, aut interpollatos; alioquin nos, vel successores nostri qui pro tempore fuerint, aut Capitulum, sede vacante, teneantur, eo prius vocato et audito, si iustam et rationabilem causam absentie²¹ non habuerit et allegaverit, personatum aut canonicatum sive portionem vacantes pronuntiare, et de illo, vel illa idoneis, ad pręsentationem tamen pręfati domini imperatoris et Regis, et eius in Regnis Hispanię successorum²², personis providere. Justam²³ autem causam absentię hoc loco diffinimus ęgritudinem, dum tamen beneficiatus infirmun in civitate maneat, aut in suburbiis eiusdem civitatis, aut si in eam, incurreret stans extra civitatem cum redierit, aut redire paraverit ad eam, dum tamen hoc probationibus legitimis constet, vel de mandato episcopi, vel capituli simul, et pro causa vel utilitate ecclesie absens fuerit; ita quod ista tria concurrant in sua hac licentia absentię. Volumus insuper, et de consensu et beneplacito Serenissimę maiestatis prefatę et eadem authoritate Apostolica statuimus, decernimus, et mandamus quod omnium decimarum tam cathedrali, quam aliarum ecclesiarum dicte civitatis, et dioecesis fructus, redditus, et proventus in quatuor equales dividantur partes; quarum unam nos, et successores nostri Episcopi²⁴ perpetuis temporibus futuri, pro honore pontificalis habitus sustentando, et ut decentis et iuxta Pontificalis officij exigentiam statum nostrum sustentare valeamus, absque   —33→   aliqua diminuitate pro nostra Episcopali mensa habeamus. Decanus vero et Capitulum, et reliqui ministri Ecclesię, quos ut supra assignamus, aliam secundam partem modo premisso inter eos dividendam habeant; a quibus partibus, licet ex commissione Apostolica, et longi temporis usu, moribus et consuetudine approbata eadem catholica Maiestas tertiam partem, tercias in Hispania vulgariter nuncupatas, recipere et levare consueverit, tamen ipsa Maiestas volens erga nos suam liberalitatis dexteram extendere, prout extendit circa alias partes, qualitatibus infra expressis nos et episcopos successores nostros, ac Capitulum prefatos, ut magis debitores tanto munere refectos efficeret, et ut pro eadem et Regis eiusdem successoribus preces fundere teneamur, in nostra et dictę Ecclesię nostrę et Capituli in sua quarta decimarum parte liberos et exemptos in futurum esse voluit. Reliquas vero duas partes quartas iterum in novem dividendas partes decernimus, quarum duas eidem Maiestati serenissimę in signum supperioritatis et iuris patronatus, ac ratione acquisitionis prędictę terrę futuris perpetuis temporibus percipiendas et levandas applicamus. De reliquis vero septem partibus bifariam duximus faciendam esse divisionern, quarum quatuor prędictis septem omnium decimarum Parochię nostrę Cathedralis ecclesię pro dictis duobus Rectoribus in eadem dicta nostra ecclesia, ut dictum, pręficiendis, cum omnibus primitiis ecclesię eiusdem aplicamus, ita tamen quod dicti duo Rectores prestare teneantur octavam partem dictarum quatuor partium, sic illis applicatarum, dictę nostrę ecclesię sacristę, qui teneatur iuxta morem deservire.

Volumus autem quod si successu temporis portio cuilibet, quę modo pręmisso percepi debet, summam centum et viginti aureorum castellanorum, pesos vulgariter nuncupatorum excesserit, id quod super excreverit, reliquis canonicatibus, Portionibus, dimidiis portionibus, et aliis oficiis nostrę ecclesię cathredralis, ut dictum est, suppressis applicetur; in singulis vero Parochialibus ecclesiis tam dictę nostrę civitatis, quam totius nostrę dioecesis quatuor partes prędictę de dictis septem beneflciis, in unaquaque dictarum ecclesiarum erigendis et creandis, applicamus; declarantes etiam simili modo octavam partem dictarum quatuor partium   —34→   sic dictis benefiiciis applicatarum, sacristę cuiuscunque parochię seu ecclesię parochialis civitatis et dioecesis nostrę esse tribuendam.

Volumus autem et ordinamus quod in omnibus dictę civitatis et dioecesis nostrę ecclesiis parochialibus, excepta nostra ecclesia cathedrali, tot beneficia simplicia creentur, et ordinentur quot ex quantitate reddituum dictarum quatuor partium, sic eisdem beneficiis applicatarum, creari et ordinari potuerint, assignata tamen congrua et honesta sustentatione clericis quibus beneficia illa conferri debent, ita quod nullus sit determinatus dictornm beneficiorum numerus, sed super excrecentibus fructibus crescat ministrorum numerus in eisdem ecclesiis; quę quidem beneficia simplicia prędicta, que pro tempore in dictis ecclesiis crearę contigerit ut dictum est, quotiescumque vacare contigerit, quovis modo provideri volumus, statuimus, filiis dumtaxat patrimonialibus descendentibus ab incolis, qui ex Hispania in dictam Provinciant transmearunt, aut ad eam inhabitandam in futurum transire contigerit, donec in posterum visa et cognita per nos, et successores nostros, christianitate et capacitate indorum, ad instantiam et petitionem dicti Patroni, nunc et pro tempore existentis, fuerit visum in indis naturalibus etiam beneficia dicta esse promovenda, pręmisso prius examine et oppositione iuxta formam et laudabilem consuetudinem in episcopatu Palentino hactenus observatam inter filios Patrimoniales; dum tamen dicti filii patrimoniales, quibus hic de dictis beneficiis provisum fuerit infra annum et dimidium a die sibi factę provisionis teneantur se presentare, et ostendere coram dicte Prouintię appellationum iudicibus, aut Gubernatore pro tempore ibidem existentibus ratihabitionem dictarum catholicarum maiestatum, vel pro tempore successorum suorum in Hispanię Regnis collationum, et provisionum, ibi sic prędicta forma factarum; alioquin pręedicta beneficia eo ipso vacare cognoscant; pręefatique catholici Reges, sive illorum successores possint personas alias ad dicta beneficia calificatas presentare, iuxta predictam formam.

Volumus autem quod donec existant filii patrimoniales qui iuxta prędictam consuetudinem Palentinam possint eligi ad dicta beneficia, provisio dictorum beneficiorum fiat ad pręsentationem   —35→   dictarum catholicarum Maiestatum Patronorum, et non aliàs; sed quia animarum cura dictę civitatis, et totius dictę nostrę dioecesis ad nos et futuros nostros successores principaliter et precipue spectat, tamquam qui iuxta sententiam Apostoli²⁵ de illis in die iudicii rationem reddituri sumus, accedente ad hoc consensu, et voluntate earumdem catholicarum Maiestatum, Patronorum dictorum, et sua instante petitione ac authoritate et tenore prędictis.

Volumus et ordinamus quod in omnibus dictę civitatis, et dioecesis nostrę ecclesiis parochialibus, excepta parochia nostrę ecclesię cathedralis, nos et Pręlati, qui pro tempore fuerint, comendamus, iniungamus animarum curam, pro nostrę voluntatis arbitrio, quod videremus ipsorum beneficiorum beneficiato, sen beneficiatis seu cuicumque alio²⁶ sacerdoti, etiam non beneficiato pro tempore sub illa forma quibus nobis visum fuerit dictarum animarum saluti magis expedire, sub divina ostensione iudicii futuros omnes rostros successores; et hortantes et requirentes, quod in hac commissione animarum nulla sit apud eos animarum, id est personarum acceptio, sed solum sibi a Deo concessarum, et commissarum omnium utilitati consulant et saluti; et in pręfatę animarum curę a nobis vel illis fuerint prępositi congruentibusque valeant sustentari, pro ipsaque animarum sollicitudine aliquam suscipiant temporalem retributionem, applicamus eorum cuilibet primicias omnes parochię illius in qua sic animarum curam gesserit, relicta parte sacristę inferius assignanda.

Volumus insuper, et ordinamus quod institutio et restitutio sacristarum omnium ecclesiarum nostrę dioecesis fiat semper ad nutum et dispositionem nostram, et nostrorum pro tempore successorum, cum moderatione salarii; et si forsan dicta pars octava, quę sibi ut pręmissum est solvi debet, in magnam creverit quantitatem, ita tamen quod quidquid ex octava eadem parte ipsis per nos, vel successores rostros adeptum fuerit, in ipsius ecclesię fabricam,   —36→   vel aliquod divini cultus augmentum eiusdem ecclesie et non in alios aliquos usus consumi debet.

Similiter tres partes restantes de septem partibus supradictis in duas iterum partes ęqualiter dividantur, quarum unam videlicet medietatem trium dictarum partium cuiuslibet dictorum oppidorum ecclesię fabricę libere applicamus. Reliquam vero partem, videlicet medietatem trium dictarum partium hospitalibus cuiuslibet oppidi consignamus; de qua quidem medietate, sive parte eisdem hospitalibus applicata, dicta hospitalia teneantur hospitali principali, esistenti ubi cathedralis fuerit ecclesia, decimam solvere.

Applicamus etiam eadem authoritate in perpetuum fabricę dictę Ecclesię nostrę cathedralis omnes et singulas decimas unius parochiani ecclesię eiusdem, et omnium aliarum ecclesiarum totius civitalis et dioecesis per prefatam fabricę economum singulis annis eligendis, dum tamen talis electus parochianus non sit primus, sen maior, vel ditior dictę nostrę ecclesię cathedralis et aliarum ecclesiarum nostrę dioecesis.

Officium diurnum pariter et nocturnum tam in Missa quam in horis fiat semper et dicatur secundum ecclesię Palentinę consuetudinem donec et quousque synodus celebret[ur].

Volumus insuper, et de eiusdem celsitudinis instancia et petitione ordinamus quod Portionarii ipsi vocero habeant in capitulo una cum dignitatibus et canonicis tam in spiritualibus quam temporalibus, pręterquam in electionibus, et a iure prohibitis casibus, quod solis dignitatibus et canonicis pertinent.

Et insuper volumus, et eiusdem serenitatis instantia et petitione, ordinamus quod in dicta nostra ecclesia cathedrali pręerquam in diebus festivis, in quibus una tantum Missa solemniter celebrabitur hora tertiarum, duę quotidianę Missę celebrentur, quarum una primis diebus veneris cuiuslibet mensis de anniversario fiat pro Hispanię Regibus pręteritis, pręsentibus et futuris; diebus vero sabbati Missa prędicta, in Virginis gloriosę honorem pro prefatorum Regrum incolumitate et salute respective celebretur, cuiuslibet autem mensis prima die lunę eadem Missa pro animabus in purgatorio existentibus solemniter dicatur; reliquis vero diebus pręfata Missa de prima possit celebrari ad voluntatem   —37→   et dispositionem cuiusvis personę, volentis ipsam dotare, dictumque episcopum dotem recipere a quibusvis personis sic oblatam pro eiusdem Missę celebratione. Secunda vero Missa de festo vel de feria occurrenti, secundum stilum Hispalensis ecclesię vel aliarum, hora tertiarum celebrabitur; et quicumque maiorem Missam celebraverit, ultra communem distributionem omnibus illi Missę interessentibus assignatam, vel assignandam, stipendium triplum quam ad quamcumque diei horam lucretur, diaconus vero duplum, subdiaconus simplum; et quicumque maiori Missę non interfuerit tertiam et sextam illius diei non lucretur, nisi ex rationabili et iusta causa et decani licentia, vel alterius in choro pro tempore pręsidentis, absens fuerit; super quod petentis, et concedentis licentiam, conscientiam oneramus; et quicumque similiter matutinis, et laudibus interfuerit triplum [tam] lucretur, quam ad quamcumque diei horam, et insuper stipendium primę quamvis illi non interfuerit.

Volumus insuper et eiusdem Maiestatis instantia et petitione ordinamus, quamvis in qualibet hebdomada capitulum teneatur, feria videlicet tertia et sexta; et quod feria tertia tractetur ibidem de negociis occurrentibus; feria autem sexta de nulla alia re nisi de morum correctione, et emendatione tractetur, et de his quę ad cultum divinum debite celebrandum, et ad clericalem honestatem omnibus, et per omnia, tam in ecclesia, quam extra conservandam expectat; et quęlibet alia dies ad capitulum celebrandum sit interdicta, nisi novi casus qui emerserint aliud exegerint. Per hoc autem nolumus quod iurisdictioni episcopali, aut successorurn nostrorum circa correctionem et punitionem dictorum canenicorum, aliarum personarum nostrę cathedralis ecclessię et dioecesis aliquatenus derogari, quam omnimodam iurisdictionem, correctionem, et punitionem dictarum personarum nobis et dictis successoribus nostris reservamus ad instantiam et petitionem prefatę Maiestatis, et eiusdem consensu.

Item eadem authoritate, et eiusdem catholicę Maiestatis beneplacito statuimus et ordinamus quod quilibet nostrę dictę ecclesię et dioecesis clericus primę tonsurę, ad hoc ut possit privilegio gaudere clericali deferat tonsuran unius regalis argenti magnitudinis monete usualis Castellę et per duos digitos infra aureum   —38→   tamen, a tergo prosequentes cisura capillos tondeat, vestibusque honestis induatur, clamide videlicet, vel manteo, seu pallio, quod vulgariter Loba nuncupatur, a manto clauso, vel aperto, ad terram usque pertenso, non rubei croceique coloris, sed alterius honesti coloris, quibus tam in vestibus superioribus quam inferioribus apparentibus utatur.

Item eadem apostolica authoritate, necnon de eiusdem celsitudinis et catholicę Maiestatis consensu deliberati, omnes in ipsa Provintia de Cartagena domus habitatores, incolas, et vicinos tam intra Civitatem quam in suburbiis dictę civitatis de pręsenti, vel in futurum habitantes et commorantes, dictę nostrę ecclessię, cathedralis in parochianos eripimus, deputamus, et assignamus, donec in dicta civitate commoda per nos vel successores tiat divisio parochiarum; cui etiam iura parochialis ecclesię solvere teneantur decimas, primitias, et oblationes offerre, a Rectoribus eiusdem ecclesię confessiones, eucharistiam, et alia sacramenta recipere; necnon eisdem Rectoribus sacramenta huiusmodi conferre et administrare, et parochianis recipiendi Licentiam concedimus pariter et facultatem.

Item volumus, statuimus, et ordinamus quod consuetudines, constitutiones, ordinationes, ritus, et mores Legitimos et approbatos tam officiorum quam insigniorum, et habitus anniversariorum, officiorum, Missarum, aliorumque omnium approbatorum ecclessię Hispalensis, necnon aliarum ecclesiarum ad nostram cathedralem ecclesiam decorandam et regendam reducere ac transplantare libere valeamus.

Et quia quę de novo emergunt, novo indigent auxilio; igitur Literarum supradictarum virtutem nobis, ac successoribus nostris, plenissimam emendandi, ampliandi, et ea quę oportuerit statuendi, et ordinandi inposterum potestatem reservamus ut possimus id facere, de consensu tamen, petitione et instantia regię Maiestatis, tam circa constitutionem, et taxationem dotis perpetuam, vel temporalem, et Limiten nostri episcopatus, et omnium beneficiorum, quam circa retentionem decimarum vel divisionem earundem, et omnium aliarum rerum in hac erectione contentarum; quę omnia, ut supra dictum est, sint ad nutum, et voluntatem prefatę Maiestatis, et Regum successorum suorum,   —39→   et alia secundum tenorern bullę allegandum, per quam ipsis Regibus Hispanię fuit facta donatio decimarum, Licet ad pręsens per eamdem regiam Maiestatem ad alimenta nobis inpręstita cum his tamen qualitatibus donata. Quę omnia et singula, instantibus et petentibus prędictis dominis meis Regina et Rege²⁷, dicta apostolica authoritate qua fungimur in hac parte, et melioribus modo, via atque forma, quibus melius possumus, et de iure debemos, erigimus, instituimos, et creamus, facimus, disponimus, et ordinamus, cum omnibus et singulis ad id necessariis, et opportunis, non obstantibus quibuscumque, et illis pręcipue, quę Sanctissimus dominus noster Papa pręfatus in suis pręinsertis Literis apostolicis voluit non obstare, et ea omnia et singulis, omnibus et singulis pręsentibus, et futuris cuiuscumque status, gradus, ordinis, pręminentię et conditionis fuerint, intimamus, insinuamus, et notificamus, ac ad omnium notitiam volumus deduci; [et] per pręsentes mandamus quod prefata authoritate in virtute sanctę obedientię omnibus et singulis supra dictis, et ea omnia, et singula quemadmodum a nobis instituta sunt observent, et observare faciant.

In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium pręmissorum, presentes Literas sive pręsens publicum erectionis instrurnentum exinde fieri, et per notarium publicum infra scriptum subscribi, et publicare mandavimus, sigillique nostri iussimus, et fecimus apensione communiri.

Datis Valisoleti, Palentinę dioecesis, in monasterio sancti Pauli, die veneris vigesimo octavo Mensis iunii, millesimo quingentesimo trigesimo octavo, a nativitate Domini anno; pręsentibus ibidem Dominis Didaco de Mendieta Laico Burgensi, et Melchiore Dominico clerico Hispalensi testibus ad pręmissa.-Frater Hyeronimus episcopus Cartaginensis.-Et ego Joannes de cespedes Licentiatus, publicus apostolica authoritate et in Archivo Romanę curię descriptos Notarius, quia pręmissis, et omnibus et singulis, dum sic [ut] pręmittitur per pręlibatum Dominum episcopum fierent et agerentur, una cum pręunominatis testibus pręsens fui, ideo presens hoc publicum erectionis instrumentum de   —40→   mandato pręlibati domini episcopi scripsi, et assignavi rogatus. Joannes de Cespedes Apostolicus notarius.

El qual dicho traslado fue corregido con personas de satisfaccion, y va cierto y verdadero, y en él el dicho S.r Provisor y vicario general interpuso su authoridad y decreto judicial, y lo firmó en el dicho dia 7 de diciembre de mil y seiscientos y treinta años, siendo testigos Luis Manuel, y Martin de Azpilcueta, que lo vieron sacar corregir y concertar, y el padre fran.co Ruis de Morales y el p.e fran.co Beltran de Pico curas de esta Iglesia, que lo corrigieron; y mandó se selle con el sello deste cavildo, el doctor don Francisco de Yarça. E yo Joan de Aguilera, Notario del juzgado ecclesiástico de esta ciudad de Cartagena y Scrivano de su Mag.d, lo fis scrivir, y en testimonio de verdad lo signé. Joan de Aguilera scrivano y notario.

Va test.do erect-necnon rationes reddat-Lia-necessitate-nibus-m-ostar (entre Renglones,-civitate-num.

Yo Juan de Villamor Angulo presbytero, Capellan de choro de la sancta Iglesia Cathedral de esta ciudad de Cartagena de Indias, secret.º del venerable deán y Cavildo de ella, de mandato de su señoría de dichos señores scribí y saqué este traslado y tanto de la ereccion de esta dicha sancta Iglesia de otro tanto y traslado que está en el libro de Cavildo, Copiado por mandado del doctor don Francisco de Yarça Deán que fué de esta dicha Sancta Iglesia y Provisor y Vicario general en aquella sassón, en el qual traslado interpuso su authoridad y decreto Judicial, y lo firmó y mandó se sellase, como lo está, con el sello del cavildo de esta dicha Sancta Iglesia, y asimismo está authorizado signado y firmado de Joán de Aguilera scrivano de su maga y notario público del Juzgado ecclesiástico; y está conforme el dicho traslado que está en dicho libro á foxas ciento y seis, á que me remito. Y para que de ello conste por mandado de los dichos señores Deán y Cavildo (Sede vacante), que aqui firmaron²⁸: L.do Ant.º   —41→   Fernández de Quirós.-D.or Don Fran.co de Ribero.-M.º D.Joseph Hidalgo de Soto.-D.or Don Mathías Suarez de Merlo.-é interpusieron su authoridad é decreto de su jurisdicción, que está corregido y concertado, siendo testigos el licen.do Joan Bap.ta faxardo cura, Joan Ximénez not.º y Pedro Muñoz presbyt.º presentes. En cuia fe lo firmo de mi nombre en la dicha ciudad de Cartag.ª, en diez y siete dias del mes de Abril de mil y seiscientos y cinquenta y tres años.

En testimonio de verdad: Joan de Villamor Angulo secret.º

Los scrivanos de su mag.d que aquí firmamos, Damos fee que las firmas con que va autorizado é testificado son de los Señores Deán Arcediano, thessorero y Canónigo desta Santa Iglesia (sede vacante); y así mismo certificamos que el lic.do Juan de Villamor Angulo preinserto, de quien parece está autorizado, es secretario como se nombra de los dichos Sres. Deán y Cavildo (sede vacante) de la dicha Santa Iglesia, y á los despachos y autos que ante él [h]an passado y passan, se les [h]a dado y da entera fee y crédito en juicio y fuera dél. Fecho en Cartagena, en veinte de Abril de mil y seiscientos y cinquenta y tres años.-Manuel Lopez Ruís, scrivano.-Francisco Ximenez, scrivano.-L. Vázquez Buez, scrivano.»

«Erección del obispado de Cartagena.-Según el P. Manuel Rodríguez en su Compendio Histórico, erigió este obispado el Papa Clemente VII, el 24 de Abril de 1534.

Decreto de ejecución de la erección de esta sede.-En virtud de la bula de Clemento VII, que comienza: Illius fulciti præsidio, cujus sunt terræ cardines, y de Paulo III, cuyo principio es: Apostolatus officium, á instancia y petición de Su Majestad,   —42→   Fr. Jerónimo de Loaysa, electo y confirmado Obispo de la Iglesia Catedral de Cartagena, atendiendo ser justa la instancia y petición de Su Majestad, y en virtud de la comision Apostólica á él cometida, á honor y gloria de Dios omnipotente y de la Virgen María su Madre, erige é instituye en dicha Catedral el Deanato, etc.³⁰.

Serie de los obispos de Cartagena de Indias.

1. D. Fr. Tomás del Toro, Dominico, electo primer Obispo de Cartagena en 1532; pero habiendo ido á Talavera, su patria, murió allí antes de consagrarse.

2. D. Fr. Jerónimo de Loaisa, Dominico, electo en lugar del anterior, se consagró en Valladolid, y erigió allí en Catedral su Iglesia en 1538, el mismo, en que entró en Cartagena, de donde pasó á Lima en 1542.»